Voor- en tegenstanders zijn het erover eens: plastic is ideaal als verpakkingsmateriaal. Het is in elke vorm te gieten, het is luchtdicht of poreus te maken, het is doorzichtig, weegt bijna niets en het is goedkoop. Er zijn echter twee nadelen. Het is gebaseerd op aardolie, en als het in het milieu terecht komt, breekt het niet af.

Daarom wil de Europese Unie de hoeveelheid plastic in verpakkingsmateriaal verminderen. Een jaar geleden werd de Packaging and Packaging Waste Regulation (PPWR) gepubliceerd. Een belangrijke verplichting is dat in 2030 minimaal 35% van het plastic verpakkingsmateriaal moet bestaan uit gerecycled plastic. In 2040 moet dat 65% zijn.

Ook voor de sierteelt krijgt dit gevolgen. Er zijn diverse kwekers die hierop willen anticiperen. Binnen Royal FloraHolland onderzoeken de productcommissies op welke manier ze aan de toekomstige wetgeving kunnen voldoen. Ook diverse exportbedrijven hebben het onderwerp opgepakt en stellen al eisen voor bepaalde afzetkanalen. „Daarbij kijken we samen met kwekers, fabrikanten en eindklanten naar oplossingen”, zegt Joelle Schneider, coördinator duurzaamheid bij Royal Lemkes. „We proberen daarin de verbinding te zijn.”

Alternatieven

Bij experimenten met alternatieve materialen liggen papier en karton het meest voor de hand. Die materialen zijn biologisch afbreekbaar en recyclebaar, maar kosten wel meer energie om te produceren dan plastic. En als er een waterafstotende coating op zit, zijn ze niet meer goed te recyclen. In dat geval is een verpakking van zuiver plastic beter, want die is goed te recyclen. Alleen, gebeurt dat ook? „In veel landen buiten West-Europa wordt het plastic niet gerecycled maar verbrand, of erger nog, gestort”, zegt plastic impact expert Harmen Spek, die heeft gewerkt voor de Plastic Soup Foundation. „Of het verdwijnt in het milieu.”

Een biobased materiaal dat vaak wordt gebruikt voor verpakkingen die doorzichtig moeten zijn, is polymelkzuur (PLA). Over de afbreekbaarheid hiervan is discussie. Uit onderzoek van Wageningen UR blijkt echter dat het net zo goed composteerbaar is als organisch afval, zegt onderzoeker Karin Molenveld. „In de grond gaat het trager, maar in een industriële composteerinstallatie juist erg snel.”

Een ander bekend doorzichtig verpakkingsproduct is cellofaan. Dit is goed afbreekbaar en wordt veel gebruikt door bloemisten. De consument gooit deze verpakking echter vaak bij het plastic afval, waar het de recycling verstoort. Het Kennisinstituut Duurzaam Verpakken adviseert daarom om geen biologisch afbreekbare materialen te gebruiken. Echter, voor producten die samen met groenafval worden ingezameld of gerecycled, zouden PLA en cellofaan wel een oplossing kunnen zijn. Zo zijn er diverse oplossingen die allemaal hun voor- en nadelen hebben.

Alleen functioneel

De Nederlandse retail volgt met verpakkingen vooral de Europese wetgeving. Sommige tuincentra willen een stap verder gaan. „Als mensen hun plantjes in de tuin hebben gepoot, dan blijft er vaak een berg plastic over. Dat staat haaks op het gevoel dat ze groen bezig zijn. Daar horen we de consument dan ook vaak over mopperen”, zegt Peter Paul Kleinbussink, directeur van Intratuin. „In het verleden hebben we geprobeerd om zoveel mogelijk aan de plant toe te voegen. Nu kijken we juist hoe we dat kunnen minimaliseren. De consument wil een plant, geen plastic.”

Dat betekent dat bij Intratuin de meeste planten zonder hoes worden verkocht. Sommige kwetsbare planten zoals Phalaenopsis hebben een hoes nodig, maar dat is hoogstens 15 tot 20% van het aanbod, schat Kleinbussink. „We willen alleen de functionele verpakking over houden. Reclame is onnodige verpakking. Dan kun je het logo beter op de pot drukken.”

Maar het blijft moeilijk, ervaart Kleinbussink. „We kunnen bijvoorbeeld goede argumenten hebben om gerecycled plastic te gebruiken, maar in de beleving van de consument is papier misschien wel de meest duurzame oplossing. Het is nog steeds pionieren.”

Beslisboom

De vraag welke verpakking het meest duurzaam is, is dan ook niet makkelijk te beantwoorden. Een consortium onder leiding van Greenport West-Holland ontwikkelde een Beslisboom Duurzaam Verpakken Sierteeltsector, waarmee kwekers de juiste keuzes kunnen maken.

De Royal FloraHolland Productcommissie (FPC) Kamer- en tuinhortensia is een van de voorlopers in het project. „We kunnen wachten tot de wetgeving of de klanten het afdwingen, maar dat willen we voor zijn”, zegt Roel van Schie, lid van de FPC en directeur van potplantenkwekerij Sjaak van Schie in Maasdijk. „Iemand moet straks de rekening betalen. Het zou mooi zijn als dat de consument was, maar vaak is het de kweker zelf. Als we als kwekers de regie houden, is de kans groter dat we extra kosten kunnen doorberekenen.”

De Beslisboom begint ermee dat de kwekers concrete doelen stellen waarbij zij kijken naar de wettelijke doelstellingen. De volgende stap is meten hoeveel verpakkingsmateriaal zij gebruiken en hoe dat in de tijd verandert. Voor hoezen wordt nu nog meestal 100% ’virgin plastic’ gebruikt. Nieuw plastic dus. In 2030 moeten plastic verpakkingen voor 35% bestaan uit gerecycled materiaal, volgens de EU-wetgeving Packaging and Packaging Waste Regulation (PPWR).

De derde stap is een strategie formuleren aan de hand van de zogeheten R-ladder (zie kader). Hoe hoger een strategie op de R-ladder staat, hoe meer circulair die is.

De R-ladder

De FPC Kamer- en tuinhortensia heeft de R-ladder helemaal doorlopen, te beginnen met ’rethink’. „Vaak doen we dingen omdat we ze altijd zo hebben gedaan”, zegt Roel van Schie. „Maar klopt dat wel? Misschien kunnen we de hoes voor sommige markten wel weglaten. Dan hoeft de klant de hoes er ook niet af te halen. Of misschien kunnen we volstaan met een traywikkel.”

„Met ’reduce’ zou je kunnen kijken welke stevigheid nodig is, en kunnen experimenteren met hoezen van 40 µm dikte. Of gebruik een hoes die niet te ver over de bloemen uitsteekt.”

„Voor de stap ’resource’ kun je experimenteren met een papieren hoes.”, zegt Van Schie. „Uit allerlei onderzoeken blijkt dat dat een kleinere milieu-impact heeft dan plastic. Of probeer een hoes van deels gerecycled materiaal. Die is vaak minder doorzichtig. Bij ’resource’ kun je ook denken aan het gebruik van mono-materialen met zo min mogelijk bedrukking en stickers, zodat de hoes goed te recyclen is. Als je ze bedrukt, doe dat dan met duurzame inkt in lichte tinten. Plak alleen stickers op de hoes van hetzelfde materiaal als de hoes.”

Het lastige is dat elk land anders omgaat met afval en recycling. In de Beslisboom staan de exportmarkten binnen Europa uitgesplitst. „Als je exporteert naar Duitsland, dan moet je bijvoorbeeld geen PET-trays gebruiken maar PS-trays. Daar is namelijk de recycling op gebaseerd. In Engeland is dat precies andersom”, vertelt Matthijs Plas, projectmanager Circulaire Teeltmaterialen en Verpakkingen bij Greenport Nederland. „In welk land het product met verpakking terecht komt bepaalt welke verpakking het beste is. In landen waar veel kunststof wordt gerecycled kunnen afbreekbare materialen dat proces verstoren, maar in landen waar het meeste huisvuil wordt gestort is fossiele kunststof geen goede keuze. Er is niet één oplossing die voor alle afzetmarkten werkt.” 

Kunnen we hoes voor sommige markten weglaten?